Έθνος ή πολιτισμική ταυτότητα;

Ο πλανήτης Γη στη σημερινή εποχή, αντικατοπτρίζεται σε διάφορους χάρτες. Σε κάποιους από αυτούς, υπάρχουν πολλές γραμμές οι οποίες χωρίζουν μικρότερα τμήματα αυτού του χάρτη. Σαν χαρακιές πάνω στο κορμί της Γης, όπως έχει πει ο Eugene Hutz, ίσως όχι άδικα. Είναι τα σύνορα. Οι γραμμές αυτές περικλείουν περιοχές πότε μεγαλύτερες, πότε μικρότερες. Είναι τα κράτη. Συνηθίζεται, αν και δεν είναι απόλυτο, οι κάτοικοι των περιοχών αυτών να έχουν συγκεκριμένους χαρακτηρισμούς, που προσδιορίζουν το κράτος που κατάγονται, ή ζουν. Είναι τα έθνη. Τι είναι όμως το «έθνος».

Η πρώτη εμφάνιση της έννοιας «έθνος» εμφανίζεται στα γραπτά του Ηρόδοτου και στην αναφορά του στη συζήτηση Ξέρξη και Δημάρατου (εξόριστου Σπαρτιάτη Βασιλιά) ο οποίος αναφερόμενος στους Έλληνες της εποχής, επισημάνει τα εξής χαρακτηριστικά: ομόαιμον, ομόθρησκον, ομόγλωσσο και ομοηθές. Το πρώτο χαρακτηριστικό αναφέρεται στο κοινό αίμα, το δεύτερο στο κοινό θρήσκευμα, το τρίτο στην κοινή γλώσσα και το τέταρτο στα κοινά ήθη και παραδόσεις.

Παρατηρώντας κανείς την ιστορία των κρατών και των αντίστοιχων εθνών θα παρατηρήσει το εξής. Κανένα, μα κανένα όμως δεν είναι σταθερό. Συνεχείς προσθαφαιρέσεις εδαφών, κάποιες φορές απόλυτη εξάλειψη προτού την «αναγέννηση», μεταναστεύσεις των ίδιων των λαών, μεταναστεύσεις άλλων λαών στις χώρες αυτές, γενοκτονίες, εποικοισμοί, ανταλλαγές πληθυσμών και πολλές άλλες διαδικασίες, οι οποίες, με όποιες μίξεις αυτές φέρνουν μια και ο έρωτας δεν αναγνωρίζει έθνη, μας κάνουν να αντιληφθούμε ότι το «ομόαιμον» που ανέφερε ο Ηρόδοτος, έχει πάει περίπατο εδώ και πάρα πολλούς αιώνες. Μην ξεχνάμε κιόλας ότι για αιώνες ολόκληρους το προαπαιτούμενο για να ξεκινήσει μία οικογένεια, δεν ήταν η κοινή καταγωγή (μια και μέχρι τον 15^ο-16^ο αιώνα η έννοια «έθνος» ήταν παροπλισμένη) αλλά το κοινό θρήσκευμα. Χώρια ότι υπήρξαν αυτοκρατορίες, με τρανότερο παράδειγμα την Ρωμαϊκή, που από ένα σημείο και έπειτα όλοι οι κάτοικοι της, είτε Βρετανοί, είτε Σύριοι, είχαν Ρωμαϊκή πολιτική συνείδηση και μηδαμινή εθνική. Μεγαλύτερο παράδειγμα ήταν οι ίδιοι οι Έλληνες, οι οποίοι παρ’ ότι κατακτήθηκαν από τους Ρωμαίους, λίγους αιώνες μετά υπήρξαν οι σημαντικότεροι υπέρμαχοι και κληρονόμοι της Ρωμαϊκής Κουλτούρας. Εξ’ ου και το «Ρωμιός», «Ρωμιοσύνη» κ.τ.λ.

Είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι όποιος στην εποχή μας πιστεύει σε «καθαρό» αίμα, πέρα από βλάκας και ανιστόρητος, είναι και επικίνδυνος, κρίνοντας από το γεγονός ότι η Ναζιστική Γερμανία βάσισε την χειραγώγιση του πληθυσμού της σε αυτή την απάτη. Με τα γνωστά αποτελέσματα. Και αφού το «ομόαιμον» είναι πλέον ανεδαφικό, τα χαρακτηριστικά στοιχεία που απομένουν για να προσδιορίσουμε μία πληθυσμιακή ομάδα, εντός μίας κρατικής δομής, είναι τα τρία που απομένουν, το κοινό θρήσκευμα, η κοινή γλώσσα και τα κοινά ήθη.

Παρ’ όλα αυτά, και τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά δεν διεκδικούν την αποκλειστικότητα κάθε πληθυσμιακής ομάδας, καθώς έχουν τη δυνατότητα να μην γνωρίζουν σύνορα. Η γλώσσα στα παλιότερα χρόνια ανταλλασόταν συνεχώς μεταξύ γειτονικών λαών, καθώς και οι παραδόσεις, όπως και το θρήσκευμα το οποίο στους περισσότερους λαούς που γειτονεύουν, είναι κοινό. Μία ματιά στα σημερινά Βαλκάνια είναι αρκετή για να πείσει και τον πλέον δύσπιστο, για την ορθότητα των παραπάνω.

Τα παραπάνω όμως δεν συνεπάγονται ότι όλοι οι άνθρωποι στη Γη είμαστε ίδιοι, αν και όλοι (θα έπρεπε να) είμαστε ίσοι. Και σίγουρα πολλά από τα στοιχεία μας είναι κοινά με πολλούς ανθρώπους στις κοινωνίες που μεγαλώνουμε και δραστηριοποιούμαστε. Υπάρχουν οι διάφορες γλώσσες, υπάρχουν οι διάφορες θρησκείες και υπάρχουν και τα διάφορα έθιμα. Αν και στη σύγχρονη εποχή, με την πρόοδο της επιστήμης, η θρησκεία παίζει όλο και λιγότερο ρόλο στις ζωές των ανθρώπων.

Και για να εκφράσω την προσωπική μου άποψη, εμένα αυτή η διαφορετικότητα μου αρέσει, στο βαθμό που δεν αποτελεί αφορμή για ρατσισμό και πολέμους. Η ανθρωπότητα θα ήταν απίστευτα βαρέτη αν δεν υπήρχε το φλαμένκο και το ζεϊμπέκικο, τα ιταλικά και τα κινέζικα, οι τορτίγιες και το σούσι και τόσα άλλα παραδείγματα αυτού του πολύχρωμου πίνακα που αντιπροσωπεύει τη Γη. Υπάρχουν αυτές οι διαφορές και εμένα μου αρέσει να τις σέβομαι και να τις γνωρίζω, για να εμπλουτίζω την ίδια μου την προσωπικότητα και στην τελική την ίδια μου τη ζωή.

Και πως μπορούμε να προσδιορίσουμε τους ανθρώπους που αποδεικνύουν με την ίδια τους την ύπαρξη αυτήν την ποικοιλία που έχουμε την ευτυχία να βιώνουμε οι κάτοικοι της Γης;

Για μένα και η γλώσσα και τα ήθη, θρησκευτικά και μη, αποτελούν τον πολιτισμό μίας πληθυσμιακής ομάδας. Μεταξύ τους συνδέονται και όλα τροφοδοτούν τα υπόλοιπα εις το άπειρο. Άρα μου φαίνεται πιο ρεαλιστικό ορθό να αναφέρομαι σε πολιτισμική ταυτότητα. Υπάρχουν διαφορετικοί πολιτισμοί και ο καθένας έχει την ομορφιά του, ίσως και την ασχήμια του, μα σίγουρα όμως τη γοητεία του.

Δεν μπορώ να ξέρω αν η παραπάνω αντίληψη θα ενεργήσει και σε άλλους όπως σε μένα, αλλά προσωπικά μου αρέσει πολύ που με έχει κάνει να αγαπάω την πολιτιστική ταυτότητα που κληρονόμησα από το περιβάλλον  που μεγάλωσα, την ρωμαίικη και ταυτόχρονα να έχω αυτή την ανάγκη να ανακαλύπτω άλλες για να εμπλουτίζω τον εαυτό μου. Και ίσως τελικά αν όλοι αντιλαμβανόμαστε τους εαυτούς μας σαν εκπροσώπους μίας συγκεκριμένης πολιτισμικής ταυτότητας και όχι ένος έθνους, τότε ίσως θα έχουμε κάνει το πρώτο βήμα για να μην εχθρευόμαστε το διαφορετικό αλλά να θέλουμε να το γνωρίσουμε και ίσως να βρούμε και τα κοινά στοιχεία που έχουμε. Θα είναι μία καλή αρχή.