«Σημασία έχει να
παραμένεις άνθρωπος» έλεγε πολύ εύστοχα η Κατερίνα Γώγου, εκφράζοντας μία
αλήθεια κοινώς αποδεκτή, ανεξαρτήτου ιδεολογίας, για όλους τους στοιχειωδώς
υγιείς ανθρώπους. Αλλά τι πραγματικά εννοούσε με τη χρήση της λέξης «άνθρωπος»
η σπουδαία ποιήτρια, στη συγκεκριμένη φράση; Ποια είναι η βασική ιδιότητα ενός
ανθρώπου που όταν τη διατηρεί, έχει το δικαίωμα να αυτοαποκαλείται έτσι;
Ο συλλογισμός μου θα ξεκινήσει από το αντίθετο άκρο. Από το σημείο της απανθρωπιάς. Υπάρχουν κοινώς αποδεκτές πράξεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται απάνθρωπες και αντίστοιχα βαφτίζουν και τους εκτελεστές τους. Απάνθρωπος είναι ένας βιαστής, απάνθρωπος είναι ένας δολοφόνος, απάνθρωπος είναι ένας παιδεραστής, απάνθρωπος είναι κάποιος που δέρνει έναν ανυπεράσπιστο, απάνθρωπος είναι ένας εκβιαστής, απάνθρωπος είναι ένας εργοδότης που απολύει έναν εργαζόμενο χωρίς αφορμή και αιτία, απάνθρωπος είναι ένας έμπορος ηρωίνης και γενικότερα αν η κοινωνία μας δεν έχει έλλειψη σε κάτι, αυτό είναι σίγουρα οι περιπτώσεις απανθρωπιάς.
Ποιο είναι το κοινό γνώρισμα όλων των παραπάνω απάνθρωπων πράξεων; Στα δικά μου μάτια, είναι το γεγονός ότι ο θύτης αγνοεί την ανθρώπινη υπόσταση του εκάστοτε θύματος. Ο βιαστής και ο παιδεραστής βλέπουν το θύμα τους ως ένα εργαλείο ηδονής, ο δολοφόνος ως ένα στόχο που θα ξεράσει την οργή και το μίσος του ή και ως ένα μέρος του επαγγέλματος που του προσκομίζει κέρδη όπως και ο έμπορος ναρκωτικών και ο εκβιαστής, ενώ ο εργοδότης βλέπει ως ένα οικονομικός βάρος, ως έναν αριθμό τον εργαζόμενο από τον οποίο ξεμπερδεύει.
Άρα, με βάση το παραπάνω σκεπτικό, η ιδιότητα που χαρακτηρίζει μία απάνθρωπη πράξη είναι αυτή που μειώνει ή και εκμηδενίζει την ανθρώπινη υπόσταση αυτού που τη δέχεται. Άρα ο απάνθρωπος είναι αυτός που μειώνει την ανθρώπινη υπόσταση των άλλων και ειδικά των θυμάτων του, αυτός ο οποίος δεν βλέπει μία ανθρώπινη ύπαρξη και άρα ισάξια, μια και αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως άνθρωπο, αλλά ως ένα κατώτερο ον, ένα μέσο προς χρήση, προς εκμετάλλευση, προς ικανοποίηση των προσωρινών και μη επιθυμιών του.
Μακάρι όμως τα παραδείγματα απανθρωπιάς να ήταν μόνο στις προαναφερόμενες κραυγαλέες περιπτώσεις εκμηδενισμού της ανθρώπινης υπόστασης. Διότι πέρα από την ενοχλητική τάση που έχουν πολλοί γύρω μας να βλέπουν ανθρώπους ως αντικείμενα, υπάρχουν ακόμα περισσότεροι οι οποίοι ναι μεν αναγνωρίζουν την ανθρώπινη υπόσταση των άλλων, αλλά την τοποθετούν σε δεύτερη μοίρα συγκριτικά με κάποια άλλη ιδιότητα τους. Με απλά λόγια την μειώνουν και αυτό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως επαρκή ανθρώπινη συμπεριφορά.
Όταν η γυναίκα θεωρείται πρώτα τσούλα και μετά άνθρωπος, όταν ο πρόσφυγας και ο μετανάστης θεωρούνται πρώτα λαθροεισβολέας και φτηνός εργάτης και μετά άνθρωπος, όταν ο ναρκωμανής θεωρείται πρώτα πρεζάκι και μετά άνθρωπος, όταν ο ομοφυλόφιλος θεωρείται πρώτα πουστάρα και μετά άνθρωπος και τόσα άλλα παρόμοια παραδείγματα, τότε μόνο για περιρρέουσα ανθρωπιά δεν μπορούμε να μιλάμε. Και αν σας κούρασε η επανάληψη της λέξης άνθρωπος, συγχωρέστε με, αλλά ήταν επιτηδευμένη και ας μην ήταν λογοτεχνικά καλαίσθητη. Φανταστείτε πόσο κουραστικό, το λιγότερο, είναι για αυτούς βιώνουν καθημερινά τη μείωση αυτή.
Και κάπως έτσι είναι φυσιολογικό να καταλήγω στο συμπέρασμα, ότι εφόσον το αντίστροφο του να γίνεσαι απάθρωπος είναι να παραμένεις άνθρωπος, τότε η βασική ιδιότητα του δεύτερου για όποιον το καταφέρνει, είναι να αντιμετωπίζει όλους του υπόλοιπους ως ισάξιες υπάρξεις, με ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις, σαν τα αντίστοιχα που έχει και αυτός ως ανεξάρτητη ύπαρξη. Ή τουλάχιστον όσους δεν έχουν χάσει αυτοβούλως την ανθρώπινη υπόσταση τους.
Πως θα γίνει αυτό; Μα εννοείται, όταν έχουν οι ίδιοι υποτιμήσει άλλους ανθρώπους και υπάρξεις (π.χ. ένα σκύλο ή μία γάτα). Διότι ο σίγουρος δρόμος για να χάσει κάποιος το δικαίωμα να λογίζεται ως άνθρωπος, είναι να μην το αναγνωρίζει απόλυτα αυτό και στους άλλους, ή αν το αναγνωρίζει, να μην το θέτει ως προτεραιότητα.
Ο συλλογισμός μου θα ξεκινήσει από το αντίθετο άκρο. Από το σημείο της απανθρωπιάς. Υπάρχουν κοινώς αποδεκτές πράξεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται απάνθρωπες και αντίστοιχα βαφτίζουν και τους εκτελεστές τους. Απάνθρωπος είναι ένας βιαστής, απάνθρωπος είναι ένας δολοφόνος, απάνθρωπος είναι ένας παιδεραστής, απάνθρωπος είναι κάποιος που δέρνει έναν ανυπεράσπιστο, απάνθρωπος είναι ένας εκβιαστής, απάνθρωπος είναι ένας εργοδότης που απολύει έναν εργαζόμενο χωρίς αφορμή και αιτία, απάνθρωπος είναι ένας έμπορος ηρωίνης και γενικότερα αν η κοινωνία μας δεν έχει έλλειψη σε κάτι, αυτό είναι σίγουρα οι περιπτώσεις απανθρωπιάς.
Ποιο είναι το κοινό γνώρισμα όλων των παραπάνω απάνθρωπων πράξεων; Στα δικά μου μάτια, είναι το γεγονός ότι ο θύτης αγνοεί την ανθρώπινη υπόσταση του εκάστοτε θύματος. Ο βιαστής και ο παιδεραστής βλέπουν το θύμα τους ως ένα εργαλείο ηδονής, ο δολοφόνος ως ένα στόχο που θα ξεράσει την οργή και το μίσος του ή και ως ένα μέρος του επαγγέλματος που του προσκομίζει κέρδη όπως και ο έμπορος ναρκωτικών και ο εκβιαστής, ενώ ο εργοδότης βλέπει ως ένα οικονομικός βάρος, ως έναν αριθμό τον εργαζόμενο από τον οποίο ξεμπερδεύει.
Άρα, με βάση το παραπάνω σκεπτικό, η ιδιότητα που χαρακτηρίζει μία απάνθρωπη πράξη είναι αυτή που μειώνει ή και εκμηδενίζει την ανθρώπινη υπόσταση αυτού που τη δέχεται. Άρα ο απάνθρωπος είναι αυτός που μειώνει την ανθρώπινη υπόσταση των άλλων και ειδικά των θυμάτων του, αυτός ο οποίος δεν βλέπει μία ανθρώπινη ύπαρξη και άρα ισάξια, μια και αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως άνθρωπο, αλλά ως ένα κατώτερο ον, ένα μέσο προς χρήση, προς εκμετάλλευση, προς ικανοποίηση των προσωρινών και μη επιθυμιών του.
Μακάρι όμως τα παραδείγματα απανθρωπιάς να ήταν μόνο στις προαναφερόμενες κραυγαλέες περιπτώσεις εκμηδενισμού της ανθρώπινης υπόστασης. Διότι πέρα από την ενοχλητική τάση που έχουν πολλοί γύρω μας να βλέπουν ανθρώπους ως αντικείμενα, υπάρχουν ακόμα περισσότεροι οι οποίοι ναι μεν αναγνωρίζουν την ανθρώπινη υπόσταση των άλλων, αλλά την τοποθετούν σε δεύτερη μοίρα συγκριτικά με κάποια άλλη ιδιότητα τους. Με απλά λόγια την μειώνουν και αυτό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως επαρκή ανθρώπινη συμπεριφορά.
Όταν η γυναίκα θεωρείται πρώτα τσούλα και μετά άνθρωπος, όταν ο πρόσφυγας και ο μετανάστης θεωρούνται πρώτα λαθροεισβολέας και φτηνός εργάτης και μετά άνθρωπος, όταν ο ναρκωμανής θεωρείται πρώτα πρεζάκι και μετά άνθρωπος, όταν ο ομοφυλόφιλος θεωρείται πρώτα πουστάρα και μετά άνθρωπος και τόσα άλλα παρόμοια παραδείγματα, τότε μόνο για περιρρέουσα ανθρωπιά δεν μπορούμε να μιλάμε. Και αν σας κούρασε η επανάληψη της λέξης άνθρωπος, συγχωρέστε με, αλλά ήταν επιτηδευμένη και ας μην ήταν λογοτεχνικά καλαίσθητη. Φανταστείτε πόσο κουραστικό, το λιγότερο, είναι για αυτούς βιώνουν καθημερινά τη μείωση αυτή.
Και κάπως έτσι είναι φυσιολογικό να καταλήγω στο συμπέρασμα, ότι εφόσον το αντίστροφο του να γίνεσαι απάθρωπος είναι να παραμένεις άνθρωπος, τότε η βασική ιδιότητα του δεύτερου για όποιον το καταφέρνει, είναι να αντιμετωπίζει όλους του υπόλοιπους ως ισάξιες υπάρξεις, με ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις, σαν τα αντίστοιχα που έχει και αυτός ως ανεξάρτητη ύπαρξη. Ή τουλάχιστον όσους δεν έχουν χάσει αυτοβούλως την ανθρώπινη υπόσταση τους.
Πως θα γίνει αυτό; Μα εννοείται, όταν έχουν οι ίδιοι υποτιμήσει άλλους ανθρώπους και υπάρξεις (π.χ. ένα σκύλο ή μία γάτα). Διότι ο σίγουρος δρόμος για να χάσει κάποιος το δικαίωμα να λογίζεται ως άνθρωπος, είναι να μην το αναγνωρίζει απόλυτα αυτό και στους άλλους, ή αν το αναγνωρίζει, να μην το θέτει ως προτεραιότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου