Από τη στιγμή που
γεννιόμαστε οι άνθρωποι, δεχόμαστε πληροφορίες. Βασικά δεν τις δεχόμαστε απλά,
βομβαρδιζόμαστε από αυτές. Κάθε δευτερόλεπτο μία νέα γνώση εισέρχεται μέσα στον
εγκέφαλο μας και παίρνει τη θέση που της καταχωρούμε, πολλές φορές τελείως ασυνείδητα
χωρίς κάποια συγκεκριμένη διαδικασία.
Για να την παλέψουμε με αυτή την ιδιόρρυθμη υπερβολική δόση, ειδικά στη σύγχρονη εποχή που είναι τιγκαρισμένη από ερεθίσματα κάθε τύπου και για να μην έχουμε πονοκέφαλο στην καλύτερη περίπτωση ή να μην τινάξουμε τα μυαλά μας στον αέρα στη χειρότερη, αναγκαζόμαστε να τις ταξινομήσουμε. Και επειδή πολλές φορές κάποιες από αυτές τις πληροφορίες έχουν κοινή θεματική και μας διεγείρουν κοινά μεταξύ τους συναισθήματα, τις ομαδοποιούμε.
Αλλά αυτό δεν αρκεί για να πετύχουμε μία υποφερτή ροή πληροφοριών μέσα στους νευρώνες μας. Χρειάζεται αυτά τα σύνολα πληροφοριών να τα χαρακτηρίσουμε κάπως. Και ύστερα, αν είναι δυνατό να τα ενσαρκώσουμε ώστε να έχουν αντίκτυπο στην πραγματικότητα που αντιλαμβάνονται οι περιορισμένες μας αισθήσεις. Για να τα χαρακτηρίσουμε έχουμε τις λέξεις. Για να τα ενσαρκώσουν υπάρχουν τα ξαδελφάκια των λέξεων. Τα σύμβολα.
Είναι ειρωνεία μεγάλη, το γεγονός ότι μία λέξη που δεν εκφέρεται τόσο συχνά στην καθημερινότητα μας, στην πραγματικότητα βρίσκεται παντού γύρω μας. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως όσα αντικείμενα υπάρχουν, ακόμα και αυτή τη στιγμή, τριγύρω μας έχουν μία υποψήφια συμβολική χρήση, γεννάνε δηλαδή παραίτερες σκέψεις και συναισθήματα. Ναι, ακόμα και αυτό το άπλυτο πιάτο που βρίσκεται 10 εκατοστά μακριά από το λάπτοπ μου, συμβολίζει αρχικά ότι πάλι έφαγα σαν ζώο και έπειτα ότι πάλι βαρέθηκα να το ρίξω στο πλυντήριο πιάτων.
Φυσικά όλοι οι συμβολισμοί δεν είναι ισότιμοι. Θα παραφρονούσαμε τελείως σε μία τέτοια περίπτωση. Ανάλογα με τις πληροφορίες που εισπράττουμε και την αξία που τις δίνουμε, ανάλογη αξία αποκτούν και τα σύμβολα που τις αντιπροσωπεύουν. Προφανώς και εγώ έχω στον πάτο του συστήματος αξιών των πληροφοριών που λαμβάνω, το προαναφερόμενο πιάτο, ενώ αντίθετα ένα τραγούδι το οποίο υπενθυμίζει ( = συμβολίζει) μία έντονα συναισθηματικά φορτισμένη εμπειρία, το έχω αρκετά ψηλά.
Στη δεύτερη περίπτωση όμως είναι που σοβαρεύουν τα πράγματα. Και σοβαρεύουν ακόμα περισσότερο όταν αυτά τα σύμβολα, έχουν διάδραση πιο συλλογική, από ένα που αντιπροσωπεύει μία αυστηρά προσωπική ανάμνηση. Εκεί είναι που τα σύμβολα μπορεί να αποκτήσουν επικίνδυνες ιδιότητες, διότι όταν ένα σύμβολο είναι κοινό για ένα ευρύτερο σύνολο ανθρώπων, τότε ελλοχεύει ο κίνδυνος διαφορετικοί άνθρωποι, με διαφορετικά βιώματα και διαφορετικούς τρόπους αντίληψης της πραγματικότητας, να κληθούν να αποδώσουν ο καθένας του την ερμηνεία του, για το ίδιο ακριβώς αντικείμενο. Και προφανώς οι ερμηνείες αυτές θα είναι διαφορετικές. Και συνήθως αντικρουόμενες.
Και η ένταση της σύγκρουσης των ερμηνειών αυξάνεται, όταν πλέον ξεφεύγουμε από τα υλικά, χειροπιαστά σύμβολα και φτάνουμε στις συμβολικές πράξεις. Ένα επίκαιρο παράδειγμα είναι η πρόσφατη ιστορία με την παρέλαση στη Νέα Φιλαδέλφια. Οι παρευρισκόμενοι και όχι μόνο, από τη μία πλευρά και οι κοπέλες που «έσπασαν» τους κανόνες της παρέλασης και όσοι βρήκαν κάποιον εύστοχο συμβολισμό σε αυτή την πράξη, από την άλλη. Οι πρώτοι διατυμπανίζουν ότι η παρέλαση γίνεται για να τιμηθεί η μνήμη των ανθρώπων που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για να αποτραπεί η κατάληψη της χώρας από τους original φασίστες ενώ μόλις δύο-τρεις μέρες πριν στελέχη της κυβέρνησης απέδωσαν διαφορετικές ερμηνείες. Και ναι, εκεί δεν κουνήθηκε φύλλο. Διότι μπορεί να διαταράχθηκε η έννοια αλλά δεν διαταρράχθηκε το σύμβολο. Αντίθετα, από τη μεριά των κοριτσιών μπορεί εύκολα κάποιος να εντοπίσει τον συμβολισμό, απέναντι στον πόλεμο αυτό-καθεαυτό, στον ίδιο τον τρόπο απόδοσης τιμών στους ήρωες του Αλβανικού Μετώπου αλλά και στον ρηχό, για την μόστρα, πατριωτισμό των επισήμων και όχι μόνο.
Το τελευταίο αποδείχτηκε με την αδράνεια αυτών, για την προαναφερόμενη απόπειρα αλλοίωσης της πραγματικής ουσίας και έννοιας του Αλβανικού έπους, σε συνδυασμό με την παρορμητική και θορυβώδη αντίδραση για την σάτυρα της παρελασης. Και έτσι έγινε προφανές ότι το σύμβολο το ίδιο υποκατέστησε σε αξία την έννοια που θα έπρεπε απλά να αντιπροσωπεύει.
Και όταν σε μία κοινωνία τα σύμβολα υποκαθιστούν τις έννοιες που αντιστοιχούν, σημαίνει αυτόματα ότι αυτή η κοινωνία έχει πληθώρα εικόνων-αντικειμένων που στερούνται νοήματος και συναισθήματος. Είναι μία κοινωνία, μόνο για τα πανηγύρια.
Για να την παλέψουμε με αυτή την ιδιόρρυθμη υπερβολική δόση, ειδικά στη σύγχρονη εποχή που είναι τιγκαρισμένη από ερεθίσματα κάθε τύπου και για να μην έχουμε πονοκέφαλο στην καλύτερη περίπτωση ή να μην τινάξουμε τα μυαλά μας στον αέρα στη χειρότερη, αναγκαζόμαστε να τις ταξινομήσουμε. Και επειδή πολλές φορές κάποιες από αυτές τις πληροφορίες έχουν κοινή θεματική και μας διεγείρουν κοινά μεταξύ τους συναισθήματα, τις ομαδοποιούμε.
Αλλά αυτό δεν αρκεί για να πετύχουμε μία υποφερτή ροή πληροφοριών μέσα στους νευρώνες μας. Χρειάζεται αυτά τα σύνολα πληροφοριών να τα χαρακτηρίσουμε κάπως. Και ύστερα, αν είναι δυνατό να τα ενσαρκώσουμε ώστε να έχουν αντίκτυπο στην πραγματικότητα που αντιλαμβάνονται οι περιορισμένες μας αισθήσεις. Για να τα χαρακτηρίσουμε έχουμε τις λέξεις. Για να τα ενσαρκώσουν υπάρχουν τα ξαδελφάκια των λέξεων. Τα σύμβολα.
Είναι ειρωνεία μεγάλη, το γεγονός ότι μία λέξη που δεν εκφέρεται τόσο συχνά στην καθημερινότητα μας, στην πραγματικότητα βρίσκεται παντού γύρω μας. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως όσα αντικείμενα υπάρχουν, ακόμα και αυτή τη στιγμή, τριγύρω μας έχουν μία υποψήφια συμβολική χρήση, γεννάνε δηλαδή παραίτερες σκέψεις και συναισθήματα. Ναι, ακόμα και αυτό το άπλυτο πιάτο που βρίσκεται 10 εκατοστά μακριά από το λάπτοπ μου, συμβολίζει αρχικά ότι πάλι έφαγα σαν ζώο και έπειτα ότι πάλι βαρέθηκα να το ρίξω στο πλυντήριο πιάτων.
Φυσικά όλοι οι συμβολισμοί δεν είναι ισότιμοι. Θα παραφρονούσαμε τελείως σε μία τέτοια περίπτωση. Ανάλογα με τις πληροφορίες που εισπράττουμε και την αξία που τις δίνουμε, ανάλογη αξία αποκτούν και τα σύμβολα που τις αντιπροσωπεύουν. Προφανώς και εγώ έχω στον πάτο του συστήματος αξιών των πληροφοριών που λαμβάνω, το προαναφερόμενο πιάτο, ενώ αντίθετα ένα τραγούδι το οποίο υπενθυμίζει ( = συμβολίζει) μία έντονα συναισθηματικά φορτισμένη εμπειρία, το έχω αρκετά ψηλά.
Στη δεύτερη περίπτωση όμως είναι που σοβαρεύουν τα πράγματα. Και σοβαρεύουν ακόμα περισσότερο όταν αυτά τα σύμβολα, έχουν διάδραση πιο συλλογική, από ένα που αντιπροσωπεύει μία αυστηρά προσωπική ανάμνηση. Εκεί είναι που τα σύμβολα μπορεί να αποκτήσουν επικίνδυνες ιδιότητες, διότι όταν ένα σύμβολο είναι κοινό για ένα ευρύτερο σύνολο ανθρώπων, τότε ελλοχεύει ο κίνδυνος διαφορετικοί άνθρωποι, με διαφορετικά βιώματα και διαφορετικούς τρόπους αντίληψης της πραγματικότητας, να κληθούν να αποδώσουν ο καθένας του την ερμηνεία του, για το ίδιο ακριβώς αντικείμενο. Και προφανώς οι ερμηνείες αυτές θα είναι διαφορετικές. Και συνήθως αντικρουόμενες.
Και η ένταση της σύγκρουσης των ερμηνειών αυξάνεται, όταν πλέον ξεφεύγουμε από τα υλικά, χειροπιαστά σύμβολα και φτάνουμε στις συμβολικές πράξεις. Ένα επίκαιρο παράδειγμα είναι η πρόσφατη ιστορία με την παρέλαση στη Νέα Φιλαδέλφια. Οι παρευρισκόμενοι και όχι μόνο, από τη μία πλευρά και οι κοπέλες που «έσπασαν» τους κανόνες της παρέλασης και όσοι βρήκαν κάποιον εύστοχο συμβολισμό σε αυτή την πράξη, από την άλλη. Οι πρώτοι διατυμπανίζουν ότι η παρέλαση γίνεται για να τιμηθεί η μνήμη των ανθρώπων που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για να αποτραπεί η κατάληψη της χώρας από τους original φασίστες ενώ μόλις δύο-τρεις μέρες πριν στελέχη της κυβέρνησης απέδωσαν διαφορετικές ερμηνείες. Και ναι, εκεί δεν κουνήθηκε φύλλο. Διότι μπορεί να διαταράχθηκε η έννοια αλλά δεν διαταρράχθηκε το σύμβολο. Αντίθετα, από τη μεριά των κοριτσιών μπορεί εύκολα κάποιος να εντοπίσει τον συμβολισμό, απέναντι στον πόλεμο αυτό-καθεαυτό, στον ίδιο τον τρόπο απόδοσης τιμών στους ήρωες του Αλβανικού Μετώπου αλλά και στον ρηχό, για την μόστρα, πατριωτισμό των επισήμων και όχι μόνο.
Το τελευταίο αποδείχτηκε με την αδράνεια αυτών, για την προαναφερόμενη απόπειρα αλλοίωσης της πραγματικής ουσίας και έννοιας του Αλβανικού έπους, σε συνδυασμό με την παρορμητική και θορυβώδη αντίδραση για την σάτυρα της παρελασης. Και έτσι έγινε προφανές ότι το σύμβολο το ίδιο υποκατέστησε σε αξία την έννοια που θα έπρεπε απλά να αντιπροσωπεύει.
Και όταν σε μία κοινωνία τα σύμβολα υποκαθιστούν τις έννοιες που αντιστοιχούν, σημαίνει αυτόματα ότι αυτή η κοινωνία έχει πληθώρα εικόνων-αντικειμένων που στερούνται νοήματος και συναισθήματος. Είναι μία κοινωνία, μόνο για τα πανηγύρια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου