Ο σεβασμός πρέπει να είναι αυτονόητος

Μία φράση που ακούω πολύ συχνά και η αλήθεια είναι ότι μου αφήνει μία αίσθηση άρνησης και αμφιβολίας, είναι η γνωστή σε όλους μας «ο σεβασμός κερδίζεται». Το δηλώνουν πολλοί κατά καιρούς έχοντας μία εμφανή διάθεση αποφασιστικότητας. Σαν να εκφράζουν κάποιο άγραφο νόμο, μία συμπαντική αλήθεια, κάτι θεμελιώδες τέλος πάντων. Λες και δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, λες και οτιδήποτε διαφορετικό είναι ανώμαλο, είναι αφύσικο.

Οι αμφιβολίες μου γεννιούνται λίγα δέκατα του δευτερολέπτου μετά το άκουσμα της φράσης, όταν δημιουργείται το ερώτημα «και τι γίνεται αν δεν κερδίσει κάποιος το σεβασμό;». Διότι η απάντηση που μου έρχεται σε αυτό το ερώτημα είναι στην καλύτερη περίπτωση να τον περιφρονούμε και στη χειρότερη να τον προσβάλλουμε την ίδια του την ύπαρξη.

Και αλήθεια, πόσο φανερό είναι αυτό στην καθημερινότητα μας; Το βλέπουμε συνεχώς τριγύρω μας, ανθρώπους να τους συμπεριφέρονται σαν κατώτερους. Ίσως είμαστε και εμείς οι ίδιοι, δέκτες τέτοιων συμπεριφορών. Δεν είναι δυστυχώς καθόλου δύσκολο, να γίνουμε μάρτυρες ασεβών συμπεριφορών. Στους χώρους εργασίας, στους δρόμους, στις ίδιες τις οικογένειες μέσα, παρατηρούμε την υποτίμηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και νοημοσύνης, είτε μέσω άμεσων προσβολλών, είτε έμμεσων.

Και όχι, η αφορμή σπάνια είναι οι πράξεις των ατόμων που υποβιβάζονται. Είναι πολύ πιο συνηθές η αιτία για αυτή τη συμπεριφορά που εισπράττουν, να είναι η κοινωνική-οικονομική τους θέση, η χαμηλών τόνων προσωπικότητα τους, το γεγονός ότι αυτοί που τους υποτιμούν στην πραγματικότητα θεωρούν ότι βρίσκονται σε μία θέση ισχύος, την οποία είτε κατέκτησαν με ανήθικα μέσα, είτε μέσω ενός επιφανειακού δυναμισμού, είτε γιατί απλά στάθηκαν τυχεροί και την κληρονόμησαν. Είτε σε ύλικό επίπεδο, είτε ονομαστικό, μέσω του επωνύμου τους.

Και τελικά καταλήγουμε όλοι να συμμετέχουμε σε ένα φαύλο κύκλο, όπου ο ένας σέβεται τον άλλο, όσο τον έχει ανάγκη και στην αντίθετη περίπτωση ξεσπάει πάνω του, για την ασέβεια την οποία ο ίδιος έχει εισπράξει από άλλους που δεν τον χρειάζονταν. Και έπειτα δικαιολογούμε αυτές μας τις συμπεριφορές, με τη βαρύγδουπη φράση «ο σεβασμός κερδίζεται» έτσι ώστε να μπορέσουμε είτε να αντιμετωπίσουμε τις ενοχές μας, είτε να αντέξουμε τις πληγές που μας έχουν ανοίξει. Κυρίως φυσικά για την πρώτη περίπτωση, διότι στη δεύτερη απλά κλαψουρίζουμε σιωπηλά.

Εγώ λοιπόν, κρίνοντας βάσει των μέχρι τώρα εμπειριών μου στην πορεία της ζωής μου, δεν θεωρώ ότι ο σεβασμός πρέπει να κερδίζεται. Θεωρώ ότι ο σεβασμός πρέπει να είναι αυτονόητος για τον καθένα από εμάς. Μέχρι αποδείξεως του εναντίου.

Ίσως να φταίει η ερμηνεία που έχω στο μυαλό μου, για τη λέξη «σεβασμός». Ξεκινώντας από επιφανειακό επίπεδο, θεωρώ ότι η πρώτη ένδειξη σεβασμού, είναι η στοιχειώδης ευγένεια. Δεν χρειάζεται ο περιπτεράς που θα πάμε να πάρουμε τα τσιγάρα μας, να μας έχει αποδείξει ότι με πράξεις ότι αξίζει το σεβασμό μας, ούτε ο σερβιτόρος που θα σερβίρει το κοκτέηλ μας έχει καμιά υποχρέωση να μας πείσει ότι του αξίζει να του συμπεριφερόμαστε σαν έναν εργαζόμενο που προσπαθεί σκληρά, ώστε να κάνει τη βραδιά μας λίγο ομορφότερη.

Έπειτα σε βαθύτερο επίπεδο, οι άνθρωποι που απαρτίζουν την καθημερινότητα μας είτε στον χώρο εργασίας μας, είτε στο σπίτι μας είτε στην παρέα μας, δεν έχουν επίσης καμιά υποχρέωση να μας αποδείξουν ότι αξίζουν να τους προσέχουμε όταν μας λένε κάτι. Ούτε εννοείται είναι υποχρεωμένοι, να περιμένουν να μην τους διαψεύσουμε, όταν τους υποσχόμαστε κάτι το οποίο για εκείνους έχει κάποια σημασία. Και τέλος εννοείται ότι δεν χρειάζεται να έχουν προβεί σε τίποτα ιδιαίτερες κινήσεις, για να μην προσπαθήσουμε να εκμεταλλευτούμε εις βάρος τους το γεγονός ότι δεν έχουμε να κερδίσουμε άμεσα κάτι από αυτούς.

Κάπως έτσι καταλήγω στο συμπέρασμα, ότι ο (στοιχειώδης τουλάχιστον) σεβασμός πρέπει να είναι αυτονόητος. Διότι πολύ απλά δεν γίνεται να ζητάμε από τους άλλους ότι δεν προσφέρουμε, εμείς οι ίδιοι. Πέρα όμως από τους ηθικούς λόγους, υπάρχουν και οι πρακτικοί. Η καθημερινότητα μας και η ζωή μας θα είναι λίγο καλύτερη και ευκολότερη, αν μπορέσουμε να εμφυτεύσουμε στην κοινωνία μας μία νοοτροπία στοιχειώδους σεβασμού. Αλλά επαναλαμβάνω για να μην παρεξηγηθώ. Μέχρι αποδείξεως του εναντίου.