Η νοοτροπία του διαλόγου

Καθώς μεγαλώνεις και καλλιεργείς ανάλογα την προσωπικότητα σου, αρχίζεις σιγά-σιγά, να βάζεις τουβλάκια(σαν ένα παιχνίδι LEGO) στον τοίχο του χαρακτήρα σου. Πέρα όμως από τα γνωστά, πάνω-κάτω, σε όλους μας στοιχεία που ποικοιλούν σε έναν άνθρωπο, καλλιεργείται και η δυνατότητα να είσαι ευέλικτος ανάμεσα σε αυτά χαρακτηριστικά. Ειδικά σε ότι αφορά τις απόψεις σχετικά με θέματα που συναντάς καθημερινά ή όχι και τόσο καθημερινά. Κοινώς καλλιεργείται μέσα σου η νοοτροπία του διαλόγου.

Παρατηρώντας τον εαυτό μου καθώς μεγάλωνα, αντιλήφθηκα ότι κατά καιρούς σε διάφορα θέματα άλλαζα γνώμη. Όχι απόλυτα πάντα, αλλά αρκετές φορές επαρκώς. Πως γινόταν αυτό; Κατά τύχη και όχι μόνο. Οι προσωπικές μου αναζητήσεις ήταν η αφορμή, ότι χωρίς την οποιαδήποτε τύχη, αναθεωρούσα, κάποια άποψη μου. Κατά τύχη όταν συναντιόμουν με κάποιο συνομιλητή, θέταμε τα επιχειρήματα μας, διαφωνούσαμε και αρκετές φορές ο εκάστοτε συνομιλητής μου κατόρθωνε με τα επιχειρήματα του να με πείσει για του λόγου το αληθές του. Αρκετές φορές όχι. Η τελική έκβαση της συζήτησης συνήθως εξαρτιόταν από τη γνώση μου πάνω στο θέμα. Αν θεωρούσα ότι ήταν περισσότερη από του συνομιλητή τότε στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, παρέμενα πιστός στην αρχική μου γνώμη. Όταν συνέβαινε το αντίθετο, τότε προφανώς ήμουν πολύ περισσότερο διατεθειμένος να την αλλάξω.

Ταυτόχρονα όμως παρατηρώντας τον εαυτό μου, παρατηρούσα και τους άλλους. Και δυστυχώς έβλεπα σαν μάρτυρας, ή ζούσα σαν συνομιλητής, τον διάλογο να ξεφεύγει τελείως από τα αρχικά του πλαίσια και στο τέλος να μετατρέπεται σε προσωπική επίθεση, φωνές, βρισιές.  Με αποτέλεσμα αυτή η υπέροχη διαδικασία του διαλόγου, που μας κάνει σαν ανθρώπους να ξεχωρίζουμε από τα συμπαθέστα ζωάκια, να εκφυλίζεται και μαζί της και η ανθρώπινη υπόσταση μας.

Στην αρχή αφελώς πίστευα ότι η δυνατότητα κάποιου να συζητάει είχε να κάνει με το μορφωτικό του επίπεδο. Πόσο λάθος ήμουν. Έχοντας την τύχη να γνωρίσω σπουδαίους λαϊκούς ανθρωπους στη ζωή μου, με τους οποίους κάθε συνομιλία μου μαζί τους μου πρόσφερε, γνώση και άνοιγμα των οριζόντων του μυαλού μου. Αντίθετα είχα την ατυχία να γνωρίσω ανθρώπους που ενώ είχαν ένα κοινωνικό και αντίστοιχο μορφωτικό επίπεδο, η διάθεση τους να κάνουν διάλογο ήταν λιγότερη και ενός 45άρη να πάει με τη γυναίκα του για ψώνια.

Επίσης δεν έχει να κάνει με τις κοινωνικό-πολιτικές ιδέες που έχουν οι συνομιλητές. Εξαιρούνται οι φασίστες με δίπλωμα. Έχω γνωρίσει και καλά δημοκρατικούς ανθρώπους οι οποίοι στην πρώτη διαφωνία ξεκινάνε τις προσωπικές προσβολές, ενώ έχω γνωρίσει άλλους που ανήκουν επίσημα σε πιο συντηρητικούς κύκλους και είναι διατεθειμένοι να κάνουν μια πολύ όμορφη και ίσως και εποικοδομητική ανταλλαγή ιδεών.

Μία ακόμα δυσάρεστη διαπίστωση που έκανα τον τελευταίο χρόνο που ζω στην Ολλανδία, είναι ότι στην Ελλάδα δυστυχώς υπάρχει μεγάλη έλλειψη νοοτροπίας διαλόγου. «Ανακάλυψες την Αμερική» θα μου πει κάποιος, απλά είχα την ιδέα ότι αυτά τα σκατά ήταν διεθνή. Με μεγάλη μου λύπη δεν είναι. Έχω διαφωνήσει πολλές φορές με Ολλανδούς, πολύ σπάνια η συζήτηση έχει ξεφύγει από τον αρχικό της σκοπό. Αντίθετα στην Ελλάδα είμαστε ένα μεγάλο τηλεοπτικό παράθυρο. Λες και ένας Ευαγγελάτος βγάλμένος από τα θρυλικά 90s, έχει αναλάβει ανεξαρτήτως κυβερνήσεων τα τελευταία 20 χρόνια, να μας καλλιεργήσει επάνω στο διάλογο. Τα αποτελέσματα είναι φανερά, καθημερινά και παντού γύρω μας.

Δεν θα το παίξω άγιος. Και εγώ μπορώ να ανακαλέσω στο μυαλό μου στιγμές που δεν υπήρξα αντάξιος διαλόγου(αν και ποτέ δεν προέβηκα σε προσωπική επίθεση) αλλά έχω την αίσθηση ότι όσο μεγαλώνω, βελτιώνω την ικανότητα μου στον εποικοδομητικό διάλογο και ελαττώνω αυτές τις στιγμές. Ίσως έχει να κάνει με το γεγονός νομίζω, ότι όσο περνάνε τα χρόνια τόσο πιο ανοιχτόμυαλος γίνομαι. Και ίσως τελικά αυτό να είναι το μυστικό για να μπορούμε να γίνουμε σοβαροί συνομιλητές. Το ανοιχτό μυαλό, και η καλή διάθεση(στοιχειώδης σεβασμός) απέναντι σε αυτόν που μας κάνει την τιμή να συζητήσει μαζί μας. 

Και θα ρωτήσει κάποιος: Πως ανοίγει το μυαλό; Το πως περιλαμβάνει πολλές απαντήσεις. Το «πότε» είναι το καθοριστικό ερώτημα. Και η απάντηση σε αυτό είναι «μόνο όταν θέλει».