Ξέρουμε ποιοι είμαστε;

Στην ταινία «Angel Heart» (1987), του Alan Parker, στιγμιότυπο της οποίας έχω για φωτογραφία εξώφυλλου αυτής της σελίδας, σε κάποιο σημείο ο πρωταγωνιστής Mickey Rourke, στον ρόλο του Harry Angel, κοιτάει τον καθρέφτη και ουρλιάζει «Ξέρω ποιος είμαι!», ενώ λίγο πριν ή μετά, δεν θυμάμαι, ο Louis Cyphre, που τον υποδύεται αριστοτεχνικά ο Robert De Niro, του λέει ότι «Ανεξάρτητα του πόσο έξυπνα ξεγλιστράς από τον καθρέφτη, η αντανάκλαση σου πάντα θα σε κοιτάει κατάματα.»

Το ερώτημα το μεγάλο όμως είναι το εξής: Ποια είναι αυτή η αντανάκλαση μας; Την γνωρίζουμε και κυρίως την αναγνωρίζουμε όταν τη βλέπουμε; Ή μας φαίνεται τελείως ξένη, άγνωστη και κάποιες φορές τρομακτική;

Θεωρητικά, οι άνθρωποι έχουμε συνείδηση της ύπαρξης μας από τους πρώτους μήνες της. Στα πρώτα χρόνια αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε περισσότερα πράγματα σχετικά με το ποιοι είμαστε και στην εφηβεία, πολιορκούμαστε χωρίς να το καταλάβουμε με όλα τα πιθανά πεπρωμένα που έχουμε, σε συνδυασμό με τις ορμόνες που χτυπάνε κόκκινο. Και τελικά αφού τελειώσουμε το πανεπιστήμιο ή γενικά στην ηλικία των 20+, θεωρητικά ξέρουμε ποιοι είμαστε και κυρίως τι θέλουμε.

Στην πραγματικότητα όμως γνωρίζουμε ότι δεν είναι καθόλου έτσι. Πόσες φορές έχει τύχει να κοιτάμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη, είτε κυριολεκτικά είτε μεταφορικά και να μην τον αναγνωρίζουμε; Και δεν υπάρχουν εξαιρέσεις σε αυτό το φαινόμενο. Όλοι μας λίγο ή πολύ το έχουμε νιώσει, όσο συνειδητοποιημένοι και αν είμαστε σχετικά με τη ζωή μας και τον χαρακτήρα μας.

Η απάντηση στο «γιατί συμβαίνει αυτό;» νομίζω ότι μπορεί να βρεθεί σε μία ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχα με μία παλιά γνωστή μου σχετικά με τους ηθοποιούς. Κατά τη διάρκεια αυτής της συζήτησης την ρώτησα αν «οι ηθοποιοί προκειμένου να εξυπηρετήσουν έναν ρόλο, ανακαλύπτουν ή επεκτείνουν τον εαυτό τους;». Η απάντηση που μου έδωσε αρχικά νομίζω ήταν ότι οι ηθοποιοί ανακαλύπτουν τον εαυτό τους μέσω της υποκριτικής. Παρ’ όλα αυτά στο τέλος καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι τελικά συμβαίνουν και τα δύο ανάλογα με την περίσταση.

Πιστεύω ακράδαντα ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει και με τον άνθρωπο απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό, ενώ ζει. Όπως έλεγε και ο Σαίξπηρ, ο κόσμος όλος είναι μία σκηνή και ο καθένας μας είναι ένας ρόλος. Κάθε άνθρωπος δεν γεννιέται με έναν απόλυτα προκαθορισμένο χαρακτήρα και προσωπικότητα. Σίγουρα κάποια βασικά στοιχεία προϋπάρχουν είτε λόγω κληρονομικότητας, είτε λόγω αυτού που αποκαλούμε «ψυχή» και τελικά δεν ξέρουμε τι είναι ή αν είναι.

Αλλά ένα μεγάλο μέρος της προσωπικότητας μας προέρχεται από τα βιώματα μας και το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Είναι ευνόητο ότι αν κάποιος πάρει τον ίδιο ακριβώς άνθρωπο και τον βάλει να μεγαλώσει είτε στη σημερινή Σουηδία, είτε στη σημερινή Συρία, θα πρέπει να είναι πολύ αφελής για να νομίσει, ότι θα είναι ο ίδιος άνθρωπος μετά από αυτες τις δύο τελείως διαφορετικές εμπειρίες.

Έτσι είμαστε οι άνθρωποι. Γεννιόμαστε με μία βάση και καθώς μεγαλώνουμε αυτή τη βάση την εμπλουτίζουμε, την επεκτείνουμε, υποσυνείδητα συνήθως και τελικά καταλήγουμε να την ανακαλύπτουμε. Και φτου και από την αρχή.

Και έτσι στο αρχικό ερώτημα, του αν ξέρουμε ποιοι είμαστε η απάντηση είναι αρνητική μεν όχι απόλυτη δε. Όση αυτογνωσία και αν έχει κάποιος, θα μπορεί να κρίνει τον εαυτό του με βάση τις μέχρι τώρα πράξεις του και τα συναισθήματα που έχει νιώσει. Αλλά υπάρχει πάντα χρόνος όσο ζούμε αυτό να αλλάξει στο μέλλον και αυτό διότι θα έχουμε ανακαλύψει την περαιτέρω εμπλουτισμένη προσωπικότητα μας. Και είναι πολύ ειρωνικό το γεγονός ότι όταν πάψουμε να εκτελούμε αυτή τη διαδικασία, θα έχουμε το δικαίωμα δηλαδή να πούμε «Ξέρω ποιος είμαι!» και να ισχύει. Όταν πλέον θα παύσουμε να ζούμε. Και τελικά δεν θα το πούμε εμείς, αλλά θα το πουν οι άλλοι που θα αφήσουμε πίσω μας.

Άρα το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να φροντίσουμε όσο γίνεται να τους καθοδηγήσουμε ώστε να πούνε την αλήθεια, που δεν θα μπορούμε εμείς.

Και μέχρι τότε να θυμόμαστε αυτό που ανέφερε ο Louis Cyphre σε ένα άλλο στιγμιότυπο της ταινίας Angel Heart.

«Το μέλλον δεν είναι αυτό που ήταν.»