Οι απόγονοι των Μάγια

1^η Ιανουαρίου 1994. Μεξικό. Επαρχία Τσιάπας.  Πόλη, Σαν Κριστόμπαλ Ντε Λα Κάσας. Οι εορτασμοί για τον ερχομό του νέου έτους καλά κράτουν, στο νότιο άκρο του κράτους του Μεξικού. Ξαφνικά στους κεντρικούς δρόμους της πόλης εμφανίζονται ομάδες ολόκληρες από ενόπλους, πολλοί από αυτούς φοράνε μπαλακλάβα (μάσκα του σκι). Καταλαμβάνουν όλα τα κυβερνητικά κτίρια της πόλης. Συστήνονται ως Ζαπατίστας, έχοντας πάρει το όνομα τους από τον εθνικό ήρωα του Μεξικό, Εμιλιάνο Ζαπάτα.

Σύντομα όλη η Μεξικάνικη επικράτεια μαθαίνει, ότι  όχι μόνο στο Σαν Κριστόμπαλ Ντε Λα Κάσας, αλλά σε όλες τις μεγάλες πόλεις της επαρχίας Τσιάπας, τα δημόσια κτίρια έχουν καταληφθεί από τους Ζαπατίστας. Ο ηγέτης τους αυτοχαρακτηρίζεται Υποδιοικητής Μάρκος, διότι όπως δηλώνει διοικητής είναι μόνο ο Λαός. Δεν θα κρατήσουν άλλο κρυφά τα αιτήματα τους. Αυτά που τους οδήγησαν στην εξέγερση τους. 

Εκδίδουν την ίδια μέρα την «1^η Διακύρηξη της Ζούγκλας Λακαντόνα». Εκεί μεταξύ άλλων αναφέρουν ότι αγωνίζονται ενάντια στο Μεξικάνικο κράτος διότι αυτό λειτουργεί τελείως ενάντια στο λαό και ως εκ τούτου καθίσταται παράνομο. Και δεν είχαν άδικο διότι την πρωτοχρονιά εκείνου του έτους τίθοταν σε εφαρμογή η συνθήκη NAFTA (Βορειο-Αμερικάνικη Συμφωνία Ελεύθερης Αγοράς), η οποία σύμφωνα με οικονομικούς επιστήμονες, θα οδηγούσε το 65-75% του Μεξικάνικου λαού να ζει  κάτω από τα όρια της φτώχειας.

Πέρα από τη NAFTA όμως υπήρχαν και βαθύτερα αίτια τα οποία είχαν τις ρίζες τους από πολύ παλιότερα. Αυτές ευδοκίμησαν στη συνεχή εκμετάλλευση των ιθαγενών της επαρχίας από τη Μεξικάνικη Ελίτ, η οποία τους είχε καταδικάσει σε μια ζωή χωρίς καν τα στοιχειώδη αγαθά της διατροφής, της στέγασης και της εκπαίδευσης.

Το αντάρτικο αυτό έγινε αποδεκτό από τους κατοίκους της Τσιάπας, κυρίως (προφανώς) από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα. Η αντίδραση της Μεξικάνικης Πολιτείας ήταν άμεση. Την 2^η Ιανουαρίου επιτέθηκαν στην πόλη Οκοσίνγκο και προκάλεσαν μεγάλες απώλειες στις δυνάμεις των ανταρτών, οι οποίοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στην κοντινή ζούγκλα. Οι μάχες συνεχίστηκαν σε όλη την επαρχία μέχρι την κατάπαυση του πυρός που έγινε την 12^η του μηνός, με παρέμβαση της τοπικής επισκοπής. 

Μέχρι το Φεβρουάριο του 1995 η κατάσταση στην Τσιάπας ήταν στάσιμη, ώσπου ο Μεξικάνικος στρατός επιτέθηκε ξανά και ανάγκασε τους Ζαπατίστας να οπισθοχωρήσουν και άλλο. Παρ’ όλα αυτά οι ηγέτες τους παρέμεναν ασύλληπτοι κάτι που σε συνδυασμό με την αυξανόμενη δημοτικότητα των επαναστατών καθώς και τον έλεγχο από αυτούς μεγάλου μέρους της επαρχίας, οδήγησε στην πτώση της τότε κυβέρνησης. Οι διαπραγματεύσεις με τη νέα κυβέρνηση δεν οδήγησαν κάπου και τελικά οι Ζαπατίστας δημιιούργησαν 32 αυτόνομους δήμους/κοινότητες, με την κατάσταση αυτή να συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.

Η ιδεολογία των Ζαπατίστας, ο Ζαπατισμός, είναι συγκεκριμένη και σαφής. Ο πυρήνας της βασίζεται σε καθαρά αμεσοδημοκρατικές ιδέες συνδυασμένες με στοιχεία της παράδοσης των Μάγια, των οποίων οι ιθαγενείς κάτοικοι της Τσιάπας είναι απόγονοι. Όλοι οι πολίτες των ελεύθερων περιοχών πολιτικοποιούνται και συμμετέχουν ενεργά στη λήψη των αποφάσεων, μέσω των αυτόοργανωμένων κοινοτήτων που δημιουργήθηκαν μετά την εξέγερση τους.

Αν και αντίθετη προς τις ιδέες των Ζαπατίστας που απορρίπτουν και την παραμικρή ένδειξη προσωποκεντρισμού, ιδιαίτερη μνεία ίσως θα πρέπει να γίνει στην ηγετική μορφή του κινήματος των Ζαπατίστας, τον αυτοαποκαλούμενο Υποδιοικητή Μάρκος. Ένας άνθρωπος που μόνο οι κοντινότεροι συναγωνιστές του γνωρίζουν το πρόσωπο του και την πραγματική ταυτότητα. Η Μεξικάνικη κυβέρνηση πιστεύει χωρίς να έχει αποδείξεις ότι πρόκειται για τον Ραφαέλ Σεμπαστιάν Γκιγιέν Βιθέντε, έναν αγνοούμενο καθηγητή με εξειδίκευση στη φιλοσοφία, και καταγωγή από εύπορη οικογένεια. 

Εκτός από την αμιγώς επαναστατική του δράση, η οποία περιορίστηκε το 2014 με την παραίτηση του από την ηγεσία του στρατιωτικού τμήματος,  είναι γνωστός και για τα λογοτεχνικά του έργα, καθώς πέρα από τις ποιητικές συλλογές που κατά καιρούς έχει εκδόσει, έχει γράψει 200 δοκίμια και 21 βιβλία. Από τα τελευταία, ίσως το πιο δημοφιλές του να είναι το La Historia de los Colores ένα βιβλίο για παιδιά που καταφέρνει με ένα μοναδικό τρόπο να προβάλει τις ιδέες του με προσιτό τρόπο για το παιδικό μυαλό.

Μερικές φορές, σκέφτομαι ότι τελικά οι ιδέες των Ζαπατίστας και γενικότερα η αταξική κοσμοθεωρία, μόνο στα παιδιά είναι προσιτές. Ανήλικα και ενήλικα. Που όχι μόνο δεν τρομάζουν, αλλά γοητεύονται από το ρητό του Υποδιοικητή Μάρκος:

"Ο Αγώνας είναι σαν ένας κύκλος. Μπορεί να ξεκινήσει από οποιοδήποτε σημείο, αλλά ποτέ δεν τελειώνει."

1η Δημοσίευση: Balaoritou Street