Χρειαζόμαστε έναν ξένο μέσα στη δυστυχία μας

Η πρόσφατη ρατσιστική επίθεση στον Γιάννη Αντετοκούμπο, από τον Κωνσταντίνο Καλέμη, τον υπεύθυνο της εκπαίδευσης των προσφύγων, έπειτα τον Κυριάκο Βελόπουλο και τέλος από τον αρθρογράφο της Athens Voice, Αντώνη Δαρζέντα, η οποία ήταν και η πιο «εξευγενισμένη», άρα και η πιο ύπουλη, πιστεύω ότι έκανε τον γνωστό καλαθοσφαιριστή να επιβεβαιώσει αυτό που μάλλον υποπτευόταν ήδη. Ότι ακόμα και για τους μη de facto ρατσιστές, για μία με άλλα λόγια σημαντική μειοψηφία, αν όχι πλειοψηφία, δεν θα είναι ποτέ το ίδιο Έλληνας με άλλους. Πάντα για αυτούς, θα είναι έστω και λίγο ένας ξένος.

Θα αναρωτηθεί κανείς, είναι δυνατόν ένας άνθρωπος που έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στην πρωτεύουσα της Ελλάδας, που η μητρική του γλώσσα είναι τα ελληνικά, που έχει ένα από τα πιο συνηθισμένα Ελληνικά ονόματα, που ο ίδιος δηλώνει Έλληνας και αγωνίζεται στην εθνική της χώρας αυτής, που διαφημίζει την Ελλάδα στη μεγαλύτερη αγορά του κόσμου μέσω της υπερ-επιτυχημένης καριέρας του, είναι δυνατόν λοιπόν να μην έχει βγάλει τη στάμπα του «ξένου» από πάνω του; Και όμως είναι. Και μάλιστα είναι αυτή η επιτυχία στην αθλητική του σταδιοδρομία, η οποία ρίχνει λάδι στη φωτιά του χαρακτηρισμού του ως «ξένου», για πολλούς από τους συμπατριώτες μας.

Αρχικά οι άνθρωποι, μεγαλώνουμε και βομβαρδιζόμαστε με την ιδέα ότι ανήκουμε σε διάφορα ευρύτερα σύνολα ανθρώπων, λανθασμένα ή μη. Πρώτα από όλα μας διδάσκουν ότι ανήκουμε σε ένα έθνος, ότι είμαστε οι κυρίαρχοι κάτοικοι μίας χώρας, οι δικαιούχοι των προνομίων της. Έπειτα, ανήκουμε σε ένα σχολείο, σε μία ομάδα, σε ένα φύλο, σε ένα πανεπιστήμιο αργότερα. Ανήκουμε κάπου, είμαστε οικείοι με άλλους λόγω κάποιων χαρακτηριστικών, που σπάνια τα καλλιεργούμε οι ίδιοι. Αν ανατρέξουμε σε όλες τις καταστάσεις που μας έχουν δημιουργήσει αυτή την αίσθηση, θα δούμε ότι η επιβεβαίωση αυτής, ερχόταν από την εξαίρεση που είχε την ατυχία να βρίσκεται κάπου γύρω μας.

Και δεν ήταν απαραίτητο αυτή η εξαίρεση να ήταν ένας αλλοεθνής. Θυμηθείτε το παιδάκι στο σχολείο που ήρθε από άλλη γειτονιά και δεν βιώσε τα πρώτα χρόνια τς σχολικής ζωής με τα υπόλοιπα παιδάκια. Τον αρειανό που έτυχε να βρεθεί σε παρέα ΠΑΟΚτσήδων. Το αγοροκόριτσο στην παρέα των κοκέτων. Τον τύπο που δεν σπουδάζει και βρέθηκε σε ένα κύκλο φοιτητών. Η παρουσία του «ξένου» απομάκρυνε τη συνειδητοποίηση του χειρότερου φόβου μας, της κοινωνικής μοναξιάς, της επικείμενης περιθωριοποίησης που παραμονεύει πάντα στη γωνία για να μας στερήσει τα αγαθά της υποτιθέμενης συλλογικότητας που μας συντροφεύει.

Το πως γεννιέται αυτή η φοβία και κατ’ επέκταση η ανάγκη για την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου, είναι προφανές, αρκεί να κοιτάξουμε λίγο με διαύγεια γύρω μας. Ζούμε σε έναν ακραία ανταγωνιστικό κόσμο, γνωρίζοντας βαθιά μέσα μας ότι πέρα από τους αυστηρά δικούς μας ανθρώπους, οι υπόλοιποι αναλογίζονται τη στιγμή που θα υπερισχύσουν εναντίον μας. Και οι περισσότεροι από εμάς το ίδιο κάνουμε. Η ψευδαίσθηση ότι είμαστε ασφαλείς σε ένα ευρύτερο σύνολο με ομοίους μας, είναι αυτή η οποία αφενός μας κάνει να μη σκεφτόμαστε και πολύ τη δυνατότητα ύπαρξης ενός διαφορετικού κόσμου αφεταίρου μας προσφέρει την παρηγοριά ότι δεν είμαστε τόσο μόνοι, όσο η ίδια μας η πραγματική κοινωνική υπόσταση, μας υπαγορεύει.

Όταν ο «ξένος», ο οποίος επιβεβαιώνει άθελα του όλα τα παραπάνω, καταφέρνει και ενσωματώνεται στο σύνολο που τον είχε έστω και έμμεσα περιθωριοποιημένο, τότε αρχίζουν να μπαίνουν ψύλλοι στα αυτιά μας ότι ο επόμενος «ξένος» μπορεί να είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. Και αν οι περισσότεροι μπορούν να διώξουν αυτή την αγωνία από το κεφάλι τους όταν ο «ξένος» θεωρείται απλά ίσα και όμοια με εμάς, όταν ο ίδιος καταφέρνει με τη δουλειά του, το ταλέντο του, την τύχη του να ανέβει σκαλί στην ανθρώπινη ιεραρχία που συντηρούμε, τότε η ύπαρξη του λειτουργεί αντίστροφα από ότι πριν. Πλέον δεν επιβεβαιώνει ότι όλοι εμείς ανήκουμε κάπου, αλλά αντίθετα, η επιτυχία του είναι αυτή που επικυρώνει το γεγονός ότι όλοι είμαστε ξένοι σε ένα κόσμο ξένων, ότι τα σύνολα που ανήκουμε όχι απλά δεν μας προστατεύουν, αλλά μας περιορίζουν κιόλας. Και εκείνο είναι το σημείο που πρέπει να τον αποσυνδέσουμε από μας για να μη διαφθείρει την ψευδαίσθηση που έχει καλλιεργηθεί από τη γέννηση μας.

Χρειαζόμαστε έναν «ξένο», πιο περιθωριοποιημένο από εμάς, πιο φτωχό από εμάς, πιο απειλούμενο από εμάς, πιο φοβισμένο από εμάς και κυρίως πιο δυστυχισμένο από εμάς. Και κυρίως πιο αποτυχημένο από μας. Ώστε να μας αποσπάει την προσοχή από την αποτυχία τη δικιά μας. Και της «κοινωνίας» μας.