Μία από τις πρώτες έννοιες που μαθαίνουμε οι άνθρωποι από τη στιγμή που ξεκινάμε να καλλιεργούμε τη συνείδηση μας, είναι ουσιαστικά διττή. Διότι πρόκειται περί μίας διαμάχης. Της διαμάχης του καλού και του κακού. Του σωστού και του λάθους. Του δίκαιου και του άδικου. Του ηθικού και του ανήθικου. Δεν είναι τυχαίο που για αυτή τη διττή έννοια έχουμε τόσα ζευγάρια να τη χαρακτηρίζουν.
Διότι στην πραγματικότητα, καθώς εισερχόμαστε στην απόλυτα ενήλικη ζωή,
αντιλαμβανόμαστε ότι τα πράγματα με τους ανθρώπους και τις καταστάσεις που
δημιουργούν και βιώνουν, είναι λίγο πιο σύνθετα από το δίπτυχο άσπρο-μαύρο, που
μας μαθαίνουν τόσο καλά οι ταινίες και η γενικότερη δημοφιλής κουλτούρα. Μακάρι
να ήταν τόσο απλά, σαν ένα bit που παίρνει τη μορφή είτε 1 είτε 0, αλλά από ότι αποδεικνύεται η
επερχόμενη κβαντική λειτουργία των υπολογιστών (οπού ουσιαστικά δεν θα υπάρχει
μόνο 0 και 1, αλλά και οι ενδιάμεσες καταστάσεις μεταξύ αυτών) είναι αυτή που
θα ανταποκρίνεται με πιο πολύ ακρίβεια στα ήθη των ανθρώπων.
Και αυτό επειδή έρχεται κάποια στιγμή η συνειδητοποίηση, ότι οι συμπεριφορές
των ανθρώπων μπορεί να χαρακτηρίζονται και καλές και κακές από τους διάφορους μάρτυρες,
αλλά και να δίνονται διαφορετικές ερμηνείες για τα αίτια και τις αφορμές που
τις προκαλούν, καθιστώντας τον χαρακτηρισμό τους μία ιδιαίτερα περίπλοκη
διαδικασία, ειδικά αν οι κριτές αυτών των συμπεριφορών δεν ικανοποιούνται από
μία βιαστική και πρόχειρη αξιολόγηση. Ειδικότερα μάλιστα αν υπάρχει μία θετική ή
αρνητική συναισθηματική προδιάθεση προς τους κρινόμενους και τις πράξεις τους.
Γενικότερα, είναι πάρα πολύ σπάνιο να μπορούμε να χαρακτηρίσουμε έναν άνθρωπο, απλά καλό ή κακό. Μόνο σε ακραίες περιπτώσεις, αν και ακόμα και εκεί είναι καλό να
υπάρχει κάποια επιφυλακτικότητα απέναντι στο οποιοδήποτε συμπέρασμα. Διότι
οποιαδήποτε απόλυτη προσέγγιση θα έχει πολλά ανήθικα στοιχεία, αν σκεφτούμε ότι
εμείς οι ίδιοι έχουμε υπάρξει σε πολλές στιγμές της ζωής μας, φορείς καλοσύνης
ή κακίας. Είτε σε επίπεδο πράξεων, είτε σε αυτό των παρορμήσεων οι οποίες
μένουν κλειδωμένες μέσα στο κεφάλι μας και δεν εξωτερικεύονται στο περιβάλλον
μας.
Ειδικά οι τελευταίες είναι οι απτές, αν και όχι χειροπιαστές μια και θάβονται
εν τέλει μέσα μας, αποδείξεις ότι θα είναι μεγάλη αυθαιρεσία να
αυτοχαρακτηριστούμε ως «καλοί άνθρωποι» σκέτο, χωρίς «ναι μεν αλλά». Όπως επίσης
θα είναι τελείως αυθαίρετο, αυτές οι παρορμήσεις να αποτελέσουν επιχείρημα για
τον αντίθετο χαρακτηρισμό, καθώς εκεί ουσιαστικά θα εκμηδενίζουμε τις ίδιες μας
τις επιλογές των πράξεων μας.
Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, όλοι έχουμε γίνει κατά καιρούς, δέκτες κακών
κατά τη γνώμη μας συμπεριφορών, που μας έχουν κάνει να νιώσουμε αδικημένοι,
θιγμένοι, ακόμα και κακοποιημένοι. Και τότε είναι η στιγμή που η κακία που
αναπόφευκτα υπάρχει μέσα μας, το τέρας που κρύβουμε, ενεργοποιείται και αρχίζει
να απαιτεί δικαίωση μέσω των προαναφερόμεων παρορμήσεων. Δυστυχώς είμαστε
ατελείς πλάσματα οι άνθρωποι και μία από τις σημαντικότερες ατέλειες μας είναι
ότι είμαστε εν δυνάμει καθάρματα, τουλάχιστον η συντριπτική πλειοψηφία από
εμάς.
Αλλά η άρνηση σε αυτές τις παρορμήσεις που μας σταματάει τη διενέργεια
κακεντρεχών πράξεων είτε δικαιολογημένων είτε όχι, είναι και αυτό που καθιστά
μεγαλειώδη τη φύση μας που απαιτεί να συνυπάρχουν το υποσυνείδητο και το
συνειδητό μας. Είναι ένας θρίαμβος της ελεύθερης μας βούλησης καθώς και της
παιδείας, την οποία χτίζουμε εμείς και το περιβάλλον μας. Είναι ο λόγος που
αναφερόμαστε και επιδιώκουμε ανθρώπινες κοινωνίες και όχι αυθαίρετες
συνυπάρξεις.
Με απλά λόγια, το μεγαλύτερο δώρο της εξέλιξης μας, είναι η συνείδηση η οποία
αποτρέπει το αρχέγονο τέρας που ζει μέσα μας να μας καταστήσει υποχείριο του.
Και στην ανώτερη εφαρμογή τη, το απαγορεύει ακόμα και να εκκολαφθεί. Για αυτό και
ορθά κρινόμαστε από τις πράξεις μας και όχι από τις σκέψεις μας. Έτσι πιστεύω
ακράδαντα ότι αν κάποιος πρέπει να νιώθει περήφανος για τον εαυτό του, δεν είναι
όταν δεν του έρχεται να προβεί σε μία επιβλαβή πράξη απέναντι σε άλλον, αλλά
όταν απαρνείται αυτή την παρόρμηση, έτσι ώστε να μην φθείρει, πάνω από όλα, την
ίδια του την αυτοεκτίμηση. Και αυτό είναι μία μεγάλη νίκη, αν όχι η μεγαλύτερη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου