Η αδικημένη Θεσσαλονίκη

Τις προάλλες, καθώς ανεβοκατέβαινα στην αρχική μου σελίδα, έπεσα σε μία είδηση, σχέτικα με ένα βίντεο του Ε.Ο.Τ. διάρκειας τρεισίμιση λεπτών, το οποίο βραβεύτηκε σε κάποια διεθνή φεστιβάλ τουριστικών ταινιών.

Ένα πραγματικά υπέροχο βίντεο που δείχνει όλες τις ομορφιές της Ελλάδας, φυσικές και ανθρώπινες-τεχνητές περιέχοντας στιγμιότυπα από τα Μετέωρα, από το Αιγαίο, από την Κρήτη, την Ήπειρο και κλείνει όπως θα έπρεπε, με μία εικόνα της φωτισμένης Ακρόπολης. Βέβαια με τη λήξη του βίντεο διαπίστωσα ότι κάτι έλειπε. Ίσως να λείπαν και άλλα, εμένα το μυαλό μου έμεινε σε αυτό. Δεν υπήρχε ούτε ένα πλάνο, ενός δέκατου του δευτερολέπτου από τη Θεσσαλονίκη.

Στην αρχή φοβήθηκα μήπως με έπιασε και εμένα αυτό το κόμπλεξ κατωτερότητας το οποίο υπάρχει σε κάποιους συντοπίτες μου. Είναι και αυτή η μαλακία που ζω σχεδόν καθημερινά εδώ στην Ολλανδία, το να γνωρίζω ανθρώπους, να με ρωτάνε από ποιο μέρος της Ελλάδας κατάγομαι και αφού τους δίνω την απάντηση, οι περισσότεροι από αυτούς να αναρωτιούνται τι ακριβώς τους είπα.

Και κάπως έτσι θυμήθηκα και αποφάσισα να βάλω σε μία τάξη κάποιες σκέψεις ή απορίες που έχω σχετικά με την πόλη μου εδώ και αρκετό καιρό. Πως είναι δυνατόν μία πόλη με πάνω από 23 αιώνες συνεχόμενης αστικής κατοίκησης και με δείγματα αυτής ακόμα και σήμερα σε όλο το ιστορικό κέντρο της, μία πόλη που κάποια εποχή ήταν τουλάχιστον μέσα στις 20 μεγαλύτερες του κόσμου, μία πόλη από την οποία ξεκίνησε η ανάπτυξη μίας από τις πιο χρησιμοποιημένες γραμματικές του κόσμου, η σλαβική, μία πόλη που κατά πολλούς ιστορικούς αποτέλεσε μία από της μήτρες της Αναγέννησης στην Ευρώπη, με την αντίστοιχη δικιά της Παλαιολόγεια, μία πόλη στην οποία υπήρξε μία από τις πρώτες άμεσες Δημοκρατίες παγκοσμίως, πως γίνεται αυτή η πόλη να είναι σχετικά άγνωστη και αρκετά ασήμαντη στο διεθνές στερέωμα;

Κατ’ αρχάς να το ξεκαθαρίσουμε ότι δεν υπάρχει καμιά Αθηναϊκή συνομωσία. Η μόνη Αθηναϊκή συνομωσία είναι το πολύ μικρό πιτόγυρο(ή σουβλάκι) αλλά σε αυτό αντιστεκομάστε ακόμα σθεναρά. Έστω και αν κάποιοι ελάχιστοι Αθηναίοι ή Νοτιο-ελλαδίτες διακατέχονται από ένα κόμπλεξ ανωτερότητας ίσο και αντίστροφο με το προαναφερόμενο κάποιων δικών μας, εγώ προσωπικά έχω την τύχη και τη χαρά όσους έχω γνωρίσει να είναι πιο συμπαθητικοί από την πλειοψηφία των Σαλονικιών. Κωλοφαρδία, στατιστικές, πείτε το όπως θέλετε.

Η αλήθεια είναι όμως ότι ένα κράτος όπως το ελληνικό που πριν καν δημιουργηθεί είχε άπειρες παθογένειες, είναι φυσιολογικό να έχει και την παθογένεια της συγκέντρωσης του πληθυσμού σε ένα μόνο αστικό κέντρο. Είναι παθογένεια διότι αναμενόμενα δημιουργεί ανισότητες σε συνθήκες διαβίωσης καθώς λογικά η πλειοψηφία των παροχών του κράτους σε υποδομές, πηγαίνει στο κέντρο αυτό. Και επειδή το Ελληνικό κράτος είναι παραδοσιακά των άκρων, οι αντίστοιχες παροχές ξεπερνάνε και τις πληθυσμιακές αναλογίες.

Κάπως έτσι η υπόλοιπη Ελλάδα, με εξαίρεση την Κρήτη και κάποια νησιά του Αιγαίου για ευνόητους λόγους, μπαίνουν σε μία δεύτερη μοίρα. Μαζί τους και η Θεσσαλονίκη. Και επειδή η Θεσσαλονίκη είναι μία πόλη περίπου ενός εκατομμυρίου κατοίκων, η περιθωριοποίηση φαίνεται πιο έντονη. Άρα ναι η Θεσσαλονίκη είναι αδικημένη, αν σκεφτούμε την ιστορία της και τον τωρινό πληθυσμό της.

Αλλά οι Θεσσαλονικείς είναι αδικημένοι; ή αυτός ο χαρακτηρισμός αρμόζει μόνο στην πόλη τους σαν έννοια; Πως συμπεριφέρονται οι ίδιοι οι Θεσσαλονικείς στον τόπο τους; Πως προσπαθούν να τον αναδείξουν; Προσπαθούν καθόλου ή βολεύονται απλά έστω με την υποσυνείδητη ιδέα ότι η «κακιά Αθήνα» φταίει για όλα;

Ας αναλογιστούμε την Θεσσαλονίκη από το 1912 και έπειτα. Από τη στιγμή που έγινε μέρος του Ελληνικού κράτους. Από τότε και έπειτα γίνεται μία, συνειδητή ή υποσυνείδητη, προσπάθεια η πόλη να απεμπολήσει τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της, το όποιο συνιστά ένα κακούργημα απέναντι στο ίδιο το DNA της. Μπορεί ο ερχομός των προσφύγων το 1922 να έσωσε κάπως την κατάσταση, αλλά αν αναλογιστούμε το πως τους υποδέχτηκαν οι ντόπιοι Έλληνες, δίνοντας τους κάτι οικόπεδα πάνω στα κατσάβραχα της ακρόπολης και στους βάλτους δυτικά της πόλης, τότε μπορούμε να πούμε ότι δεν ήταν και πολύ καλοδεχούμενοι. Χώρια ότι τους αποκαλούσαν "Τουρκόσπορους".

Έπειτα κάποιοι ντόπιοι Θεσσαλονικείς ήταν αυτοί που συνεργάζονταν με τους Ναζί για την εκμετάλλευση και καταπάτηση των Εβραϊκών σπιτιών που είχαν ερημώσει κατά τη διάρκεια της κατοχής. Ας θυμηθούμε επίσης τη λειτουργία του παρακράτους που υπήρχε στη Θεσσαλονίκη μεταπολεμικά, που οδήγησε στη δολοφονία του Τζορτζ Πωλκ, του Λαμπράκη και στην εκτέλεση του Παγκρατίδη. Θα αναρωτηθεί κανείς τι σχέση μπορεί να έχουν όλα αυτά με το οικονομικό και πολιτιστικό κύρος μίας πόλης. Η σαπίλα είναι άκρως μεταδοτική.

Θα είχαν κάποιο δίκιο οι Θεσσαλονικείς να γκρινιάζουν αν δεν είχαν το δικαίωμα να ψηφίζουν. Ποιοι έχουν εκπροσωπήσει τη Θεσσαλονίκη τα τελευταία χρόνια; Να αναφερθούμε στον Ψωμιάδη; Να αναφερθούμε στον Παπαγεωργόπουλο, με τα ομολογουμένως πολύ καλά φιλοδωρήματα του(προσωπική εμπειρία) αν και δεν ήταν δικά του τα λεφτά όπως αποδείχτηκε; ή μήπως στον Μπουτάρη που πρόσφατα είχε τη φαεινή ιδέα να απαγορεύσει(και ευτυχώς δεν εφαρμόσθηκε) τους μουσικούς του δρόμου στην πόλη; Να αναφερθούμε στον Ευάγγελο Βενιζέλο; Στον Κώστα Καραμανλή; Ακόμα και στον γέρο τον «εθνάρχη»; Πως όλοι αυτοί οι Θεσσαλονικείς(λίγο ή πολύ) βοήθησαν και στήριξαν την πόλη τους; Πέρα απο διάφορες ψηφοθηρικές κινήσεις τίποτα περισσότερο. Με μεγαλύτερη από αυτές την αντιπαροχή που βίασε το ιστορικό κέντρο της πόλης. Πουλήσαμε οι Σαλονικείς την ομορφιά της πόλης μας για μπετόν αρμέ. Εν μέρει κατανοητό λόγω της φτώχειας που υπήρχε, αλλά μην γκρινιάζουμε τώρα που η πόλη δεν έχει σημαντικό τουρισμό.

Πως οι σύγχρονοι Θεσσαλονικείς στηρίζουν την πόλη τους όταν η πλειοψηφία αυτών που πάνε στην «ξελογιάστρα» Αθήνα μετά ξεχνάνε ολοκληρωτικά τον τόπο καταγωγής τους; Πως επιτρέπουν την ανθρωπιστική κατάπτωση της πόλης, επιτρέποντας σε άτομα σαν τον Άνθιμο να έχουν δημόσιο λόγο; Πως ένα μέρος των κατοίκων της πόλης, τιμούν την πολυπολιτισμικότητα της και τις δηλωμένες αναρχικές τους απόψεις, αποκαλώντας ειρωνικά «φιλοξενούμενους» ένα άλλο μεγάλο μέρος του πληθυσμού της; Πως περιμένουμε να πάμε μπροστά σαν πόλη όταν υπάρχουν τόσοι υπερσυντηρητικοί και υπερεθνικιστικοί σύλλογοι οι οποίοι το μόνο που δεν κάνουν είναι να διατηρούν τα υγιή πολιτιστικά στοιχεία των προηγούμενων γενιών; 

Πως θα μείνουν οι νέοι επιστήμονες στη Θεσσαλονίκη όταν οι ντόπιοι επιχειρηματίες τους πίνουν σχεδόν κυριολεκτικά το αίμα; Πόσοι Θεσσαλονικείς γνωρίζουν έστω και κάτι για την ιστορία της πόλης τους, έτσι ώστε να μπορούν να την προβάλλουν σε συζητήσεις έτσι ωστέ να μην έχουμε φαινόμενα σαν αυτό το βίντεο στην πρώτη παράγραφο; Πόσοι έχουν πάει στο μαγευτικό μουσείο μουσείο του Λευκού Πύργου για να γνωρίσουν έστω και περιληπτικά την σπουδαία ιστορία της πόλης, να μπορέσουν να αντιληφθούν που ζούνε, για να μπορέσουν και να την προβάλλουν μετά;

Η λίστα με τις κακοποιητικές πράξεις των Θεσσαλονικιών απέναντι στην ίδια τους την πόλη δεν τελειώνει ποτέ. Φυσικά σε όλα τα παραπάνω υπάρχουν λαμπρές εξαιρέσεις. Και είναι σημαντική μειοψηφία. Αλλά είναι διαχρονικά μειοψηφία. Ένα τραγούδι από τις Τρύπες, τη γνωστή Σαλονικιά Ροκ μπάντα, λέει «γρια πουτάνα ξυρίζει τα πόδια της». Ε η μειοψηφία αυτή είναι που διατηρεί τη γοητεία που μπορεί να έχει μία ηλικιωμένη πόρνη. Σύμβολο μίας χαμένης ομορφιάς. Αλλά πρέπει και η πλειοψηφία να συνδράμει σε αυτό. Έτσι ώστε αυτή η «γριά πουτάνα» να αναγεννηθεί κάποια στιγμή, βασιζόμενη στα υγιή χαρακτηριστικά που έχει την τύχη να έχει κληρονομήσει και δυστυχώς τώρα δεν δίνει δεκάρα για αυτά.

Η Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να είχε περισσότερα από ότι έχει τώρα. Μπορεί επίσης στο μέλλον να έχει περισσότερα. Για να γίνει όμως αυτό, το θέμα είναι στο παρόν τι γίνεται. Εκεί περιμένουμε το μετρό...